परीक्षांमध्ये विद्यार्थ्यांच्या गुणांची मांडणी करण्यासाठी विषयानुरूप प्रगती किंवा अधोगतीची पुस्तके आता बदलत आहेत. राष्ट्रीय शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषद (एनसीईआरटी) आणि परख या यंत्रणेने ही संकल्पना मांडली आहे...
काय बदल होतील प्रगती पुस्तकात?
सध्या वार्षिक परीक्षा किंवा वर्षभर घेण्यात येणाऱ्या लेखी, तोंडी परीक्षा, प्रात्यक्षिके, प्रकल्प यांतील गुणांआधारे विद्यार्थ्यांचे मूल्यमापन केले जाते. त्यातून शैक्षणिक मूल्यमापन होते. विशिष्ट विषय किंवा संकल्पना किती अवगत आहेत त्याचे मोजमाप होते. मात्र त्यानंतर या नव्या प्रारूपात विद्यार्थ्यांची सामाजिक, भावनिक ज्ञान, सर्जनात्मक क्षमता किती विकसित झाली त्याचाही अद्ययावत घेण्याचा प्रयत्न करण्यात येत आहे. त्याच्यासाठी विद्यार्थ्यांना त्यांच्या प्रगतीचे मोजमाप करण्याच्या प्रक्रियेत सामाविष्ट करण्यात आले आहे. विद्यार्थ्यांनी स्वत:च्या मूल्यमापनाची इच्छा आहे. त्यांची सामर्थ्ये आणि कमकुवत क्षेत्रे त्यांनी दर्शवून घ्यावी अपेक्षित आहे.
हे बदल कोणत्या विद्यार्थ्यांसाठी?
आता, 1 लीपासूनच या पद्धतीची चांगली ओळख करून देण्यात येणार आहे. त्याचबरोबर, विद्यार्थ्यांनी त्यांच्या सहाध्यायांबद्दल आपले मत व्यक्त करायचे आहे. पाल्यांच्या कौशल्याची विकासात अपेक्षा काय होती आणि त्यांपैकी पाल्यांने काय अवगत केले याबद्दल पालकांचे मतही समाविष्ट करण्यात येणार आहे. त्याचबरोबर, शैक्षणिक प्रगती, प्रकल्प, उपक्रमांच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांनी अवगत केलेली कौशल्ये याच्यावरही तपशील प्रगती पुस्तकात असेल. पहिलीत ते आठवी वर्गात शिकणार्या विद्यार्थ्यांसाठी आराखडा तयार करण्यात आला असून, माध्यमिक वर्गातील विद्यार्थ्यांसाठीच्या प्रगती पुस्तकाचा आराखडा तयार करण्यात येणार आहे.
कसे करणार विद्यार्थी स्वयंमूल्यमापन?
पहिली ते पाचवी वर्गाच्या विद्यार्थ्यांना स्वतःच्या विषयी, शिकलेल्या कौशल्यांबद्दल, भावनांबद्दल विचार करण्यासाठी प्रश्न विचारले जातील. त्यांच्या माध्यमातून त्यांचं कल समजून घेण्यात येईल. कुटुंब, परिसर याबद्दल विद्यार्थ्यांचं समज वाढवण्यात येईल. जागरूकता, संवेदनशीलता, कल्पनाशीलता यांची मूल्यांकन होईल. त्यांचं विद्यार्थ्याचं प्राथमिक समज स्त्रीम स्तर, विद्यार्थ्याला परिस्थितीनुसार किंवा विषयानुसार प्रश्न पडणे माऊंटन स्त्रीम स्तर आणि मिळालेली माहिती, कौशल्य, ज्ञान याचा वापर करून प्रश्न सोडवणे स्काय स्त्रीम स्तरावर करण्यात येईल. स्वतःमूल्यमापनात सहाव्या ते आठवीच्या विद्यार्थ्यांनी वर्षाच्या सुरुवातीला त्यांचं लक्ष्य निश्चित करायचं आहे. तसेच ते कधीपर्यंत गाठणार त्यांचं संबंधित मुदत निश्चित करायचं आहे. त्यानुसार त्यांनी त्यांचं वर्षाचं अंतिम मूल्यमापन करायचं आहे. विद्यार्थ्यांनी शिक्षकांकडून अपेक्षित आहेत, कोणत्या विषयात काय प्रकारची मदत हवी त्याची नमूद करायची आहे.
काय असतील नवीन बदलतील अंमलबजावणीतील आव्हाने?
राज्याने ह्या आराखड्याच्या अनुकरण करणे किंवा आनुषंगिक बदल करून नवीन धाटणीचे प्रगती पुस्तके द्यावी, अशी सूचना राज्याला प्राप्त झाली आहे. स्वयंमूल्यमापन ही पद्धत जागतिक पातळीवर अनेक ठिकाणी वापरली जाते. मात्र लहान मुलांना स्वयंमूल्यमापनाबद्दल जागरूक करणे हे काहीसे आव्हानात्मक ठरू शकते. शिक्षकांनाही या नव्या पद्धतीचे योग्य प्रशिक्षण देणे गरजेचे आहे. राज्याने आराखडा स्थानिक परिस्थितीनुसार बदलताना त्याचा मूळ हेतू साध्य होईल इतकी बदल करणे आवश्यक आहे.
मुलांच्या विकासाचे सर्वंकष चित्र मांडणे हा प्रस्तावित प्रगती पुस्तकामागील हेतू आहे. परंतु त्यासाठी सध्याची शिक्षण पद्धत, परीक्षा पद्धत यातही बदल करणे आवश्यक आहे. ते बदलही प्रस्तावित आहेत. यापूर्वीच सर्वंकष मूल्यमापनाची कल्पना मांडण्यात आली होती. विद्यार्थ्यांच्या परीक्षा न घेता सातत्यपूर्ण सर्वंकष मूल्यमापन म्हणजेच वर्षभर प्रकल्प, खेळ, उपक्रम आशा विविध माध्यमांतून विद्यार्थ्यांनी अवगत केलेल्या कौशल्यांचे मोजमाप करणे अपेक्षित होते. चाचणी, सहामाही, वार्षिक अशा प्रचलित परीक्षा पद्धतीला पर्याय म्हणून सातत्यपूर्ण सर्वंकष मूल्यमापन पद्धत सुचवण्यात आली होती. परंतु परीक्षाच रद्द झाल्याने त्याचा अर्थ लावल्यामुळे अंमलबजावणीच्या पातळीवर ती पद्धत फसली. आता मांडण्यात आलेली संकल्पना ही सातत्यपूर्ण सर्वंकष मूल्यमापनाच्या पुढील टप्पा आहे. त्यामुळे अंमलबजावणीच्या दृष्टीने निगुतीने विचार आवश्यक आहे.
हे देखील पहा...
शाळा अंतर्गत परीक्षांची निकालपत्रके (नियमावली / अंमलबजावणी)
संकलित मूल्यमापन 1 प्रथम सत्र 👉 प्रश्नपत्रिका pdfआकारिक चाचणी क्रमांक 2 👉 प्रश्नपत्रिका pdfसंकलित मूल्यमापन 2 द्वितीय सत्र 👉 प्रश्नपत्रिका pdfइ.1ली ते इ. 10 वी निकाल तयार करणे 👉 Excel Files Download
Maharashtra State Educational WhatsApp Group
Analysis: How will the new school progress book?
काय बदल होतील प्रगती पुस्तकात?
हे बदल कोणत्या विद्यार्थ्यांसाठी?
कसे करणार विद्यार्थी स्वयंमूल्यमापन?
काय असतील नवीन बदलतील अंमलबजावणीतील आव्हाने?
